Tình trạng người dân sau khi sử dụng xong vỏ chai, túi đựng thuốc bảo vệ thực vật, xả thẳng xuống kênh, rạch hay vứt bừa bãi trên bờ diễn ra phổ biến hiện nay. Với lượng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật còn sót lại trong bao bì, khi ném xuống kênh, rạch, hoặc gặp trời mưa, số thuốc bảo vệ thực vật trên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn nước, gây ô nhiễm môi trường.

Theo Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Hậu Giang, tình trạng người dân bỏ bao bì trên đồng ruộng đang là vấn đề nan giải, ảnh hưởng lớn đến môi trường tại địa phương này. Bởi theo các nghiên cứu cho thấy, có từ 1% đến 2% hoạt chất của thuốc còn lưu giữ lại trên bao bì. Với những tỉnh có nền sản xuất nông nghiệp chủ yếu như Hậu Giang, mỗi năm, số lượng bao bì thuốc bảo vệ thực vật bị bỏ lại trên đồng ruộng là khá lớn.

Trên thực tế, bao bì thuốc bảo vệ thực vật được quy định là rác thải nguy hại nên việc tiêu huỷ không đơn giản. Việc thu gom, chôn lấp và đốt là không thể. Vận chuyển đi để xử lý đúng quy trình thì không phải nơi nào cũng làm được. Bởi hiện nay, theo quy định, khi chở bao bì thuốc bảo vệ thực vật đã sử dụng đi nơi khác phải xin phép nhưng chưa có đơn vị nào cấp phép. Thời gian qua, chỉ có Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang và Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Tân Thành tham gia thu gom tiêu hủy nhưng số lượng rất ít.

Hóa chất BVTV POP chờ tiêu hủy đang là “quả bom nổ chậm” với người dân và môi trường.

 
Thành phố Cần Thơ hiện cũng đang gặp rất nhiều khó khăn trong thu gom và xử lý vỏ thuốc bảo vệ thực vật. Là một địa phương có nền kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, diện tích trồng trọt trên 110 nghìn ha, hàng năm, bà con nông dân ở Cần Thơ sử dụng một lượng lớn thuốc bảo vệ thực vật, chủ yếu là bảo vệ lúa. Chính vì vậy, lượng thuốc bảo vệ thực vật còn tồn dư trên đồng ruộng ở Cần Thơ là không nhỏ. Tuy nhiên, công tác thu gom gặp rất nhiều khó khăn. Hiện Chi cục Bảo vệ thực vật thành phố Cần Thơ đang liên kết với Trung tâm Bảo vệ thực vật phía Nam thực hiện chương trình cùng nông dân bảo vệ môi trường, trong đó có phần việc là thu gom. Mặc dù vậy, ở Cần Thơ cũng chỉ mới thực hiện được chưa đến chục hố thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật. Những hố này lại nằm ở vị trí rất xa nhau ở 3 địa phương và mỗi năm chỉ thu được khoảng 60 kg bao bì.

Đối với tỉnh Trà Vinh, theo thống kê hàng năm, tỉnh sản xuất khoảng 190 nghìn ha lúa. Tương ứng với việc sản xuất bấy nhiêu lúa, bà con nông dân đã sử dụng gần 500 tấn thuốc bảo vệ thực vật các loại mỗi năm. Bình quân lượng bao bì thuốc bảo vệ thực vật chiếm khoảng 10% so với lượng thuốc sử dụng. Theo đó, hàng năm, toàn tỉnh có gần 50 tấn bao bì thuốc bảo vệ thực vật các loại được thải ra môi trường. 

Hơn 20 năm nay, hàng chục hộ dân thôn Ngọc Phong, xã Hòa Kiến, thành phố Tuy Hòa (tỉnh Phú Yên) phải sống chung với tình trạng ô nhiễm từ kho thuốc BVTV đã bỏ hoang của HTX Nông nghiệp Hòa Kiến 3. Người dân đã nhiều lần kiến nghị xử lý nhưng chưa được giải quyết.

Gia đình anh Nguyễn Thế Điệp ở cách kho thuốc này khoảng 50 m. Do mùi từ kho thuốc bốc ra quá nặng nên nhà anh Điệp luôn đóng kín cửa ra vào và cửa sổ. Anh Điệp cho biết: “Kho thuốc BVTV rất xuống cấp nên nhất là vào mùa nắng, mùi hôi bốc ra làm cho các hộ dân không dám mở cửa. Ngoài ra, do nguồn nước bị ô nhiễm nặng nên hiện nay nhà tôi và nhiều hộ xung quanh chỉ sử dụng giếng nước để giặt giũ, còn nước uống phải đi xin nơi khác”.

Gia đình anh Điệp là một trong số gần 50 hộ dân ở Ngọc Phong sống cách kho thuốc trong vòng bán kính 100 m hàng ngày phải hít thở mùi hôi từ kho thuốc. Ngoài ra, người dân rất lo lắng và hoang mang khi phải sử dụng nguồn nước giếng bị ô nhiễm tại khu vực này.

Được biết, cuối năm 2008, Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Phú Yên đã trình kế hoạch xử lý tiêu hủy các kho thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh với tổng kinh phí dự toán hơn 780 triệu đồng. Trong đó, riêng kho thuốc của HTX Nông nghiệp Hoà Kiến 3 do đã nhiễm vào đất nên cần phải xử lý bằng giải pháp xúc bỏ toàn bộ phần cát nhiễm hóa chất với khối lượng 22,5 tấn. Tuy nhiên, kế hoạch trên đến nay vẫn chưa thực hiện.

Tình trạng trên không phải là hiếm gặp tại các điểm có thuốc BVTV tồn lưu hiện nay. Theo kết quả thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tính đến tháng 6/2015, trên địa bàn toàn quốc có trên 1.560 điểm tồn lưu do hóa chất BVTV trên địa bàn 46 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trong đó, có khoảng 200 điểm trong số này có mức độ rủi ro cao, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Đặc biệt, theo Danh mục 100 khu vực ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường giai đoạn 2012 – 2015, Nghệ An và Hà Tĩnh chiếm trên 50% số điểm ô nhiễm nghiêm trọng. Đáng lo ngại là 90% các điểm ô nhiễm do tồn lưu thuốc BVTV tại Nghệ An và Hà Tĩnh đều có dân cư sinh sống.

Theo đánh giá của các chuyên gia, hóa chất BVTV đứng đầu trong danh sách các loại hóa chất độc hại nguy hiểm. Trong khi đó, các kho chứa hóa chất BVTV tồn lưu hầu hết được xây dựng từ hàng chục năm trước, không được quan tâm tu sửa nên đều đã và đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Nhiều kho bị dột nát, rạn nứt, hệ thống thoát nước không có nên khi mưa lớn thì sẽ phát tán thuốc BVTV ra môi trường. 

Đáng lo ngại, những hóa chất độc hại có thể theo nước mưa ngấm sâu vào nguồn nước sinh hoạt, hoặc tiềm ẩn trong không khí, thức ăn, nước uống, là một trong những tác nhân gây ung thư điển hình.

Theo đánh giá của ông Hồ Kiên Trung -  Cục Quản lý chất thải và cải thiện môi trường (Tổng cục Môi trường): “Có nhiều nguyên nhân khiến cho việc tiêu hủy hóa chất BVTV POP  trở nên khó khăn như kinh phí tiêu hủy quá lớn trong khi số lượng hóa chất cần tiêu hủy quá nhiều; chưa có quy chế rõ ràng về việc xử lý, tiêu hủy đối với hàng giả, hàng cấm, hàng kém chất lượng bị thu giữ; chưa có công nghệ thích hợp để xử lý an toàn các chất hữu cơ khó phân hủy…”